Wykład ma być opowieścią (choć – mam nadzieję – niewolną od dialogów) o Europie Środkowej jako o swoistym kręgu kulturowym: jej historii, kulturze, geografii oraz – co nie najmniej ważne – ludziach, których los kołysze ze Wschodu na Zachód i z powrotem. Ta opowieść jest efektem moich historiozoficznych poszukiwań i etnograficznych doświadczeń, wyjazdów krajoznawczych i podróży literackich. W tym sensie jest to kolejna próba uchwycenia miejscowego genius loci, zbudowania (z pewnością niepełnego) obrazu tych ziem i ich mieszkańców, od Europy Północno-Wschodniej po Bałkany; próba być może nieudana, ale przecież nie o ostateczne konkluzje tu chodzi, lecz o rozważania, dygresje i poszukiwania – o wszystko to, co ma prowadzić do lepszego zrozumienia specyfiki tej części kontynentu.